Καλοκαίρι… υψηλές θερμοκρασίες… αυξημένη εφίδρωση… μεγάλη ταλαιπωρία για αρκετούς Έλληνες και Ελληνίδες. Αλήθεια, τί είναι η υπεριδρωσία, πού οφείλεται, τί επιπτώσεις έχει και πώς αντιμετωπίζεται;
Η υπεριδρωσία είναι μια παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από υπερβολική έκκριση ιδρώτα από τους εκκρινείς ιδρωτοποιούς αδένες, πέρα από την ποσότητα που απαιτείται για τη θερμορύθμιση. Συνήθως δε συνοδεύεται από κακοσμία (βρωμιδρωσία) για την οποία υπεύθυνοι είναι οι αποκρινείς ιδρωτοποιοί αδένες που παράγουν ένα είδος ιδρώτα πλούσιο σε οργανικές ουσίες. Η διάσπαση των ουσιών αυτών από τα βακτηρίδια της περιοχής έχει σαν αποτέλεσμα τη χαρακτηριστική δυσάρεστη οσμή.
Η υπεριδρωσία δεν είναι σπάνια κατάσταση. Σύμφωνα με μια Αμερικανική μελέτη προσβάλλει περίπου το 3% του γενικού πληθυσμού, κυρίως άτομα μεταξύ 18 και 54 ετών. Ανάλογα με την αιτιολογία της, η υπεριδρωσία μπορεί να είναι πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής και ανάλογα με την έκτασή της εστιακή ή γενικευμένη.
Η πρωτοπαθής ή ιδιοπαθής υπεριδρωσία θεωρείται αποτέλεσμα υπεραντιδραστικότητας του συμπαθητικού νευρικού συστήματος σε θερμικά ή ψυχικά ερεθίσματα. Εκδηλώνεται για πρώτη φορά στην παιδική ή εφηβική ηλικία. Συνήθως είναι εστιακή και αφορά περιοχές πλούσιες σε εκκρινείς ιδρωτοποιούς αδένες, όπως οι μασχάλες, οι παλάμες, τα πέλματα, το πρόσωπο και το τριχωτό της κεφαλής. Σε ποσοστό 34-65% υπάρχει κληρονομική προδιάθεση.
Η δευτεροπαθής υπεριδρωσία συνδέεται με αρκετές υποκείμενες καταστάσεις όπως λοιμώξεις, ενδοκρινικές, μεταβολικές, νευρολογικές, καρδιαγγειακές και αναπνευστικές διαταραχές, κακοήθη νοσήματα, φάρμακα, άγχος, stress. Μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία, είναι συνήθως γενικευμένη σε όλο το σώμα και δεν υπάρχει κληρονομική προδιάθεση.
Η υπεριδρωσία έχει σοβαρές επαγγελματικές, οικονομικές, κοινωνικές και ψυχικές επιπτώσεις που επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής των ασθενών. Επίσης αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης μικροβιακών λοιμώξεων, μυκητιάσεων, ιδρώων, και μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση και σε θερμοπληξία. Ο ιδρώτας μπορεί να βάψει και τελικά να καταστρέψει ρούχα και παπούτσια. Μεγάλα ποσά ξοδεύονται για τον καθαρισμό και την αντικατάστασή τους, όπως και για την αγορά αποσμητικών και αντιϊδρωτικών προϊόντων.
Η θεραπεία της υπεριδρωσίας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Κατ’ αρχήν πρέπει να αποκλειστεί η περίπτωση δευτεροπαθούς υπεριδρωσίας που αντιμετωπίζεται μόνον με τον εντοπισμό και τη θεραπεία της υποκείμενης κατάστασης. Η ενημέρωση των ασθενών έχει μεγάλη σημασία. Γενικά μέτρα, όπως απώλεια βάρους, ελαφρά ένδυση, συχνή αλλαγή ρούχων, δροσερό περιβάλλον, καλή υγιεινή, αποφυγή εκλυτικών παραγόντων, αντικατάσταση των απωλεσθέντων υγρών και ηλεκτρολυτών, έχουν ευεργετικές επιδράσεις.
Η τοπική θεραπεία περιλαμβάνει τη χρήση αποσμητικών και αντιιδρωτικών προϊόντων σε μορφή σαπουνιών, σπρέι, λοσιόν, ρολ-ον, στικ, ζελ, κρεμών κ.λπ. και συνιστώνται σε ήπιες και μέτριες μορφές υπεριδρωσίας. Ειδικότερα, τα άλατα αλουμινίου έχουν την ιδιότητα να φράζουν τους εκκρινείς ιδρωτοποιούς αδένες, μειώνοντας την εφίδρωση. Επιπλέον ασκούν αντιμικροβιακές δράσεις και είναι χρήσιμα για τον έλεγχο της βρωμιδρωσίας. Τελευταία, τα τοπικά αντιχολινεργικά με κύριο εκπρόσωπο τη γλυκοπυρρολάτη που ανταγωνίζεται τους υποδοχείς της ακετυλοχολίνης στους ιδρωτοποιούς αδένες εφαρμόζονται με εξαιρετικά αποτελέσματα στη θεραπεία της εστιακής υπεριδρωσίας. Η γλυκοπυρρολάτη χρησιμοποιείται σε συγκέντρωση 2% με μορφή κρέμας ή σπρέι. Επίσης, η οξυβουτινίνη, ένα άλλο αντιχολινεργικό σε συγκεντρώσεις 3% και 10% έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται με μεγάλη επιτυχία. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες των ουσιών αυτών είναι σπάνιες, ήπιες και αναστρέψιμες.
Η συστηματική από το στόμα θεραπεία της υπεριδρωσίας με οξυβουτινίνη, γλυκοπυρρολάτη και μεθανθελίνη που είναι αντιχολινεργικές ουσίες, έχουν πολύ καλή αποτελεσματικότητα που φθάνει το 90% σε όλους τους τύπους υπεριδρωσίας. Η εφαρμογή οξυβουτινίνης διαδερμικά με μορφή patch είναι αποτελεσματική και ασφαλής και θεωρείται μια πολλά υποσχόμενη θεραπεία. Η συχνότερη ανεπιθύμητη ενέργεια των προϊόντων αυτών είναι η ξηρότητα της στοματικής κοιλότητας.
Η ιοντοφόρηση, είναι μία μέθοδος που βασίζεται στη δίοδο ηλεκτρικού ρεύματος χαμηλής ισχύος μέσω ενός υδάτινου λουτρού και εισαγωγή ιόντων στο δέρμα, οδηγώντας σε απόφραξη τους ιδρωτοποιούς αδένες. Ενδείκνυται ως δεύτερης γραμμής θεραπεία για την ήπια ή μέτρια υπεριδρωσία παλαμών ή πελμάτων. Εφαρμόζεται καθημερινά επί 15′-20′ μέχρι την εμφάνιση αποτελέσματος και στη συνέχεια αραιότερα. Έχει ελάχιστες ανεπιθύμητες ενέργειες, χρειάζεται όμως ειδικός εξοπλισμός και είναι χρονοβόρα.
Η ενδοδερμική έγχυση βοτουλινικής τοξίνης (Botox, Dysport) είναι πολύ δημοφιλής στις μέρες μας και εφαρμόζεται σε μέτριες και σοβαρές μορφές εστιακής υπεριδρωσίας. Το φάρμακο προκαλεί προσωρινή χημειοαπονεύρωση των εκκρινών ιδρωτοποιών αδένων και διακόπτει την έκκριση ιδρώτα. Ενδείκνυται για όλες τις εντοπίσεις της υπεριδρωσίας με αποτελέσματα που φθάνουν το 95% και διάρκεια 3-19 μήνες ανάλογα με την περιοχή και τον ασθενή. Η έγχυση γίνεται σε πολλαπλά σημεία που απέχουν 2 εκατοστά μεταξύ τους, αφού προηγηθεί testαμύλου-ιωδίου για τη χαρτογράφηση της περιοχής έντονης εφίδρωσης. Η συχνότερη ανεπιθύμητη ενέργεια που αφορά κυρίως τις παλάμες σε ποσοστό 5-77% είναι η μυϊκή αδυναμία που υποχωρεί μετά από 2-5 εβδομάδες και η αντιρροπιστική υπεριδρωσία σε άλλα σημεία του σώματος σε ποσοστό περίπου 5%.
Η χειρουργική αντιμετώπιση συνιστάται σε μέτριες ή σοβαρές περιπτώσεις υπεριδρωσίας που δεν αντιμετωπίζονται με τις διαθέσιμες συντηρητικές θεραπείες. Για την υπεριδρωσία των μασχαλών εφαρμόζεται αφαίρεση ή καταστροφή των ιδρωτοποιών αδένων με χειρουργική εκτομή δέρματος, λιποαναρρόφηση ή lasers, ενώ για την υπεριδρωσία των παλαμών και των πελμάτων ενδοσκοπική συμπαθεκτομή, δηλαδή επεμβατική καταστροφή των συμπαθητικών γαγγλίων που είναι υπεύθυνα για την υπεριδρωσία στη θωρακική και βουβωνική περιοχή.
Τελευταία, αρκετές ιατρικές συσκευές που βασίζονται σε εκπομπή ενέργειας είναι διαθέσιμες για τη θεραπεία της εστιακής υπεριδρωσίας, όπως διάφοροι τύποι lasers, ραδιοσυχνότητες, μικροκύματα και εστιασμένοι υπέρηχοι. Πρόκειται για ελάχιστα επεμβατικές θεραπείες που προκαλούν μόνιμη θερμική καταστροφή των ιδρωτοποιών αδένων και μειώνουν σημαντικά την υπεριδρωσία και τη βρωμιδρωσία. Τα αποτελέσματα είναι μακροχρόνια, οι επιπλοκές ελάχιστες και η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών σημαντική. Όμως, οι θεραπείες αυτές έχουν υψηλό κόστος και αφορούν μόνο την περιοχή των μασχαλών.
Συμπερασματικά, η υπεριδρωσία είναι μια εξαιρετική δυσάρεστη κατάσταση που επιβαρύνει σημαντικά την καθημερινότητα των ασθενών, ιδιαίτερα τους θερινούς μήνες. Η αξιολόγηση του ασθενούς από τον Δερματολόγο είναι απαραίτητη για το καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τις ελάχιστες ανεπιθύμητες ενέργειες.